και ιδού ο ίππος ο χλωρός, και ο καθήμενος επάνω αυτού,
όνομα αυτώ Θάνατος
Αποκάλυψις 6,8
Είναι φορές ( και μάλιστα άν το ταξίδι για τον άλλο κόσμο είναι στεριανό) που ο νεκρός χρειάζεται ένα ζώο να τον οδηγήσει ή να τον πάει. Οι οδηγητικές ικανότητες του Σκύλου δεν παραγνωριστήκαν. ΄Οταν ανάμεσα στους Γκιλυάκ της Σιβηρίας καίγεται ο νεκρός, σκοτώνουνε και σκύλους να τον οδηγήσουν. Οι Γκάρο του Ασσάμ σκοτώνουν ένα σκύλο στον τάφο του νεκρού για να τον οδηγήσει στον παράδεισό τους. Οι Μέο, ορεινή φυλή του Τονγκίνου, βάζουν ένα σκύλο στο δεξί χέρι του νεκρού, για να τον οδηγήσει στον άλλο κόσμο. Στο θάνατο παιδιού που δεν έχει μάθει ακόμη να μιλά, οι Λάκερ των βορειοανατολικών Ινδιών, του σκοτώνουν ένα σκύλο, για να πιαστεί από την ουρά του η ψυχή, κ΄έτσι να βρεί το δρόμο για τον ΄Αλλο Κόσμο. Οι ινδιάνοι Κάτιο της Κολομβίας ξέρουν πως ο σκύλος είναι απαραίτητος για να οδηγήσει την ψυχή στη χώρα των ήσκιων. Οι Αζτέκοι θυσίαζαν ένα σκύλο που τον καίγαν ή τον θάβαν μαζί με τον νεκρό, αφού του δένανε ένα σκοινί στο λαιμό του. Ο σκύλος βοηθούσε τον νεκρό ν΄αποδιαβεί τα φοβερά νερά που κόβανε το δρόμο για τον ΄Αλλο Κόσμο. Μέσα στον τάφο του παιδιού οι Γροιλανδοί βάζανε το κεφάλι ενός σκυλιού, που θα οδηγούσε τ΄άπραγο μικρό σε δρόμο δύσκολο και για μεγάλους. Ο σκύλος κάποτε θυσιάζεται για να τον έχει και στον ΄Αλλο Κόσμο ο αφέντης του, μιά πράξη γνώριμη και στην Ελλάδα. Μαζί με άλλα ζώα θυσιάζει ο Αχιλλέας στην ταφή του Πατρόκλου και δύο από τους σκύλους του, και κόκκαλα σκυλιών βρεθήκανε σε μυκηναϊκούς μέσα τάφους. Άλλα ωστόσο ζώα, και συχνά πολύ στιβαρότερα, παίρνουν τη θέση του σκύλου.
Ανάμεσα στους Κορυάκ της Σιβηρίας σφάζεται ένας τάρανδος στην ταφή, για να τον έχει ο νεκρός στον ΄Αλλο Κόσμο.Οι Ταγκούλ της Μανιπούρ σκοτώνουν στην ταφή ένα βούβαλο, για ν΄ανοίξει τις πόρτες των Ουρανών με τα κέρατά του. Το πιό συνηθισμένο ζώο που θα οδηγήσει τον νεκρό ανάμεσα στους Ινδούς είναι η γελάδα. Σαν τους βοσκούς που περνούνε ποταμό, ο πεθαμένος θα της πιάσει την ουρά για να διαβεί τον ποταμό του θανάτου.( Η ίδια παράσταση συναντιέται στα πυραμιδικά κείμενα. Για να περάσει τα νερά που χωρίζουν τον θεϊκό του ξαναγεννημό από το θάνατο, ο Φαραώ Τέτι πιάνεται από την ουρά της γελαδόμορφης Μητέρας Θεάς Νουτ, που σιγουρεύει τον ξαναγεννημό του ). Είναι μιά ευλογία κιόλας για τον Ινδό, άν τη στιγμή που ξεψυχά αρπαχτεί από την ουρά μιάς γελάδας. Είναι φορές που η γελάδα προσφέρεται των βραχμάνων από τον ίδιο τον μελλοτάξιδο ή από το γιό του. Την ίδια, στην αρχή δουλειά είχε, φαίνεται, κ΄ η γελάδα anustarani, που τα μέλη της απιθώνουνταν πάνου στα μέλη του νεκρού και τα νεφρά της στα χέρια του, προσφορά για τους δύο σκύλους του θεού του θανάτου (Γιάμα).Τα ποτάμια που θα διαβεί, με τη βοήθεια της γελάδας, ο νεκρός, παρασταίνουνται μ΄ένα καλάμι πάνω στον τάφο. Τη γέφυρα του νεκρού, για τη μυθολογία των Σκανδιναυών, τη διαβαίνεις στα σίγουρα, άν έδωκες, ζώντας σου, στους φτωχούς μιά γελάδα. Τη γελάδα αυτή θα τη βρεις στο πολύφοβο πέρασμα να σε βγάλει αντίκρυ. Ο Γαλαξίας, ο γνώριμος δρόμος των ψυχών, λεγόταν στην Φρισλάνδη "Μονοπάτι της Γελάδας". Στη Σουηδία, τη Δανιμαρκία, τη Γερμανία και την Αγγλία, μιά γελάδα συνόδευε την κηδεία ίσαμε τα κοντινά μας χρόνια. Το πιό συχνό, ωστόσο ζώο που θα φέρει στον Αγύριστο τον νεκρό, είναι το ΄Αλογο, το πιό γρήγορο μεταφορικό και σ΄ετούτο τον κόσμο.
Οι σιβηριανοί Γιάκουτ σκοτώναν άλογα στο νεκρόδειπνο, για να πάει καβάλα τους ο νεκρός στον κόσμο των ήσκιων. Ανάμεσα στους Γκοντ, αυτόχθονη φυλή των Ινδιών, απιθώνουνται πάνου στα μνήματα ομοιώματα αλόγων από πηλό, που καβάλα τους ανεβαίνει η ψυχή στα ουράνια. Οι Μπιλ , πρωτόγονη κι αυτή εθνότητα των κεντρικών Ινδιών, στήνουν στην κορφή των λόφων πήλινα, για τον ίδιο σκοπό , ομοιώματα αλόγων. Μιά παράδοση ανάμεσα στους Κομάντσε ιστορεί για κάποιον φτωχό νεκρό, πως του θυσίασαν στην ταφή του ένα ξεπνοϊσμένο απ΄την αχάμνια του άλογο, μ΄ανάγλυφα τα κόκκαλα και με κρεμασμένα τ΄αυτιά, να πάει κι αυτός στον Άλλο Κόσμο καβάλα. και πως σε λίγες βδομάδες ξαναγύρισε ο νεκρός, καβάλα στο ζωντανό που του σφάξανε, για να γυρέψει φαί και να τους πεί τ΄αποτελέσματα της πολλής τσιγγουνιάς τους. πως οι θυροφύλακες του Παραδείσου δεν τον αφήσαν να μπει, σαν τον είδαν καβάλα σε τέτοιο ψοφίμι. Το συνήθιο παραείναι γνώριμο στους Ινδοευρωπαικούς λαούς, που φέρνουνε το ζώο τούτο στη Μικρασία, τη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Συχνά, ανάμεσα στους Ινδούς, την γελάδα την αντικατασταίνει το άλογο, "γιατί ξέρει το δρόμο που θα πάρει ο νεκρός για τον ουράνιο κόσμο".
Στην κηδεία του Πατρόκλου ο Αχιλλέας ρίχνει στη φωτιά και τέσσαρα άτια. Σε μυκηναϊκό τάφο της Ναυπλίας βρέθηκε ο σκελετός ενός αλόγου. Πήλινα ειδώλια αλόγων, καβαλάρηδων κι αρμάτων, βρεθήκανε σ΄αρχαίους τάφους, ιδιαίτερα της Βοιωτίας και της Κύπρος. Μέσα σε τάφο της Περγάμου νοιαστήκαν να βάλουνε δίπλα στο άλογο και σπιρούνια. Στην ηρωολατρεία των Ελλήνων, συχνά ακούμε για θυσίες αλόγων, συχνά και σ΄επιτύμβια ανάγλυφα συναντιέται η εικόνα του αλόγου. Μαζί με τα φαντάσματα των πολεμιστών στο Μαραθώνα μπορούσε κανείς , μέσα στη νύχτα, ν΄ακούσει ή να δει και τα φαντάσματα των αλόγων της μάχης (Παυσ.1,32,4). Ο ΄Αδης λέγεται κλυτόπωλος και χρυσήνιος, η Περσεφόνη λεύκιππος, και το άλογο είναι στενό παρακόλουθο των χθονίων θεών, του Ποσειδώνα, που είναι ίππος και ίππιος, της Δήμητρας που λατρεύεται και με τη μορφή αλόγου, όσο και του Πλούτωνα ή ΄Αδη. Η παράσταση της Μητέρας Θεάς σα φοράδας ( από εξομοίωση με τον αλογόμορφο Ποσειδώνα που σμίγει μ΄αυτή) τονώνει το σύνδεσμο θανάτου και αλόγου. Στα ετρουσκικά ταφικά μνημεία συχνά παρουσιάζεται ο νεκρός να τραβά καβαλλάρης στον ΄Αδη. Από τον 3ο αιώνα ένα φτερωτό άλογο - un Pegase funeraire- παρουσιάζεται σε μιά ταφική υδρία της Αλεξάνδρειας, κι ο ίδιος πήγασος ξακολουθεί, στη ρωμαϊκή εποχή , να μεταφέρει τους αποθεωμένους νεκρούς στα ουράνια.Στην Αποκάλυψη του Ιωάννου, ο θάνατος έρχεται καβάλα σ΄ένα πρασινοκίτρινο άλογο, ίππον χλωρόν. ο Σατανάς, κληρονόμος των χθονίων θεών, παρασταίνεται, σε μέρη της Ελλάδας, καβαλάρης κι αυτός .κι ο νεοελληνικός Χάρος πηγαινοέρχεται στα μυρολόγια, καβάλα. Το μαύρο του άλογο, θυμίζει τους κυανότριχας ίππους του Πλούτωνα. και τους νεκρούς τους ανεβάζει κι αυτούς στ΄άλογό του. Οι Πέρσες θυσιάζουν άλογα πάνου στον τάφο του Κύρου στους Πασαργάδες.Ο Ηρόδοτος πληροφορεί για το θάψιμο αλόγων στην ταφή των Σκυθών. σε τάφους της Νοτιορωσσσίας βρεθήκανε άφθονοι αλογοσκελετοί και σε τάφο σκύθη αρχηγού, εδώ, βρεθήκανε λείψανα πάνου απο τετρακοσίων αλόγων.Το άλογο φέρνει και για τους αρχαίους Γερμανούς στον ΄Αλλο Κόσμο τους νεκρούς και καίγεται στην ταφή τους και τ΄άλογό τους.Το έθιμο μαρτυριέται από τάφους και της νεολιθικής ακόμη εποχής και συναντιέται στην Πολωνία, στη Γαλλία και αλλού της Ευρώπης. Αναφέρεται πως στην ταφή ενός αξιωματικού στις Treves το 1781, σφάχτηκε τ΄άλογό του και ρίχτηκε απάνου του μέσα στον τάφο. Λείψανο των εθίμων αυτών είναι, στις επίσημες κηδείες , το συνήθιο ν΄ακολουθά το άλογο του νεκρού σελοχαλινωμένο.
Οι νεκροί ιππεύουνε το άλογο, οι ζωντανοί το χρησιμοποιούν πιό πολύ για να σέρνει το δίτροχο όχημα, που, κι αυτό κάποτε μεταφέρει τον νεκρό στον ΄Αλλο Κόσμο. Στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας ο αποθεωμένος νεκρός ανεβαίνεισ τους ουρανούς μέσα σ΄ένα άρμα. Το να δει άρρωστος στον ύπνο του άρμα με δυό ή με τέσσερα άλογα, σημαίνει, για τους ΄Ελληνες, πως θα πεθάνει. Σε ταφικά μνημεία των Ετρούσκων ο νεκρός μεταφέρεται μ΄άρμα στον ΄Αδη. Οι ρωμαϊκές ταφικές στήλες, συχνές στη βόρεια Ιταλία, ξαναδίνουν με την ίδια βέβαια, σημασία, το παλιό ετούτου ετρουσκικό μοτίβο.κι όμοια, " σα βάζουν κοντά στο λείψανο μέσα στους τάφους μικρογραφίες αρμάτων από τερακότα, είναι σίγουρα, για να ευκολύνουν τον νεκρό στους μεταθανάτιους δρόμους"
( Cumont). Γαλάτες πολεμιστές θάβουνται, κάποτε, μέσα στα ζεμένα αμάξια τους ( που αντικατασταίνουνται παραπέρα, με ρόδες).Σ΄αρχαίους ελβετικούς τάφους ξαναβρίσκουνται ( κάτου από 'να τύμβο κ΄έξω από τον ίδιο τον τάφο) τ΄άρματα κ΄οι ρόδες. Είναι όμως, φορές που το τετράτροχο ή δίτροχο άρμα χρησιμεύει για φέρετρο κιόλας. Το λείψανο του νορβηγού βασιλιά Χάραλντ, απιθώνεται πάνου στο άρμα του, που θάβεται ζεμένο μέσα στο βουνό, που του γίνεται τύμβος. ύστερα του θυσιάζουν κ΄ένα παραπάνου άλογο, κι ο βασιλιάς Hring του δίνει τη σέλα του, για να πάει στη Βαλχάλα όπως πεθυμά, αρματηλάτης ή καβαλάρης. Είναι φορές που ο ίδιος ο τάφος παίρνει το σχήμα του άρματος , για νά' ναι το όχημα εκείνος.
Είναι, τέλος, φορές που κάποιο πουλί θα μεταφέρει την ψυχή στον ΄Αλλο Κόσμο.Οι Tho του Τογκίνου κολλούν φτερά καναρινιού στα ρούχα του νεκρού, για να πετά η ψυχή του πάνου από τα ρέματα που μπορεί να της κόψουν το δρόμο. Οι Κάσι σφάζουν, όταν πεθαίνει κανείς, ένα κόκορα, πιστεύοντας πως, στη συνήθειά του να σγαρλίζει το χώμα με τα νύχια του, ανοίγει το δρόμο της ψυχής για τον άλλο κόσμο. Οι Γιορούμπα κράζουν , τρεις φορές, με τ΄όνομά του τον νεκρό και τον εξορκίζουν να φύγει. και, για να ευκολύνουνε το μισεμό, του θυσιάζουν ένα πουλί, που χρησιμεύει για δικαίωμά του να διαβεί στον κόσμο των νεκρών, μα και σαν οδηγός του. Το βράδυ της ταφής οι Ιροκέζοι αμολούσανε πάνου από τον τάφο ένα πουλί, να ματαφέρει την ψυχή στον ουράνιο τόπο. Στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας, το άρμα του αποθεωμένου νεκρού το σέρνουν στον ουρανό δυό φτερωτοί γρύπες, ενώ από πάνου πετάει ένα πουλί, σύμβολο της ζωτικής ψυχής ή οδηγός τους. Ο γρύπας, σαν πουλί που μεταφέρει τον νεκρό, αντικατασταίνει τον νεκρικό Πήγασο στα ιταλικά ταφικά μνημεία. ΄Σ΄ένα τύπο της μεσογειακής αποθέωσης είναι, τέλος, ο αετός που μεταφέρει την ψυχή στις ουράνιες ζώνες.
Παναγή Λεκατσά
Η ΨΥΧΗ
εκδόσεις Καστανιώτη
όνομα αυτώ Θάνατος
Αποκάλυψις 6,8
 |
| Επιτύμβιο ανάγλυφο από το Δίον : o νεκρός έφηβος με το σκύλο του |
Είναι φορές ( και μάλιστα άν το ταξίδι για τον άλλο κόσμο είναι στεριανό) που ο νεκρός χρειάζεται ένα ζώο να τον οδηγήσει ή να τον πάει. Οι οδηγητικές ικανότητες του Σκύλου δεν παραγνωριστήκαν. ΄Οταν ανάμεσα στους Γκιλυάκ της Σιβηρίας καίγεται ο νεκρός, σκοτώνουνε και σκύλους να τον οδηγήσουν. Οι Γκάρο του Ασσάμ σκοτώνουν ένα σκύλο στον τάφο του νεκρού για να τον οδηγήσει στον παράδεισό τους. Οι Μέο, ορεινή φυλή του Τονγκίνου, βάζουν ένα σκύλο στο δεξί χέρι του νεκρού, για να τον οδηγήσει στον άλλο κόσμο. Στο θάνατο παιδιού που δεν έχει μάθει ακόμη να μιλά, οι Λάκερ των βορειοανατολικών Ινδιών, του σκοτώνουν ένα σκύλο, για να πιαστεί από την ουρά του η ψυχή, κ΄έτσι να βρεί το δρόμο για τον ΄Αλλο Κόσμο. Οι ινδιάνοι Κάτιο της Κολομβίας ξέρουν πως ο σκύλος είναι απαραίτητος για να οδηγήσει την ψυχή στη χώρα των ήσκιων. Οι Αζτέκοι θυσίαζαν ένα σκύλο που τον καίγαν ή τον θάβαν μαζί με τον νεκρό, αφού του δένανε ένα σκοινί στο λαιμό του. Ο σκύλος βοηθούσε τον νεκρό ν΄αποδιαβεί τα φοβερά νερά που κόβανε το δρόμο για τον ΄Αλλο Κόσμο. Μέσα στον τάφο του παιδιού οι Γροιλανδοί βάζανε το κεφάλι ενός σκυλιού, που θα οδηγούσε τ΄άπραγο μικρό σε δρόμο δύσκολο και για μεγάλους. Ο σκύλος κάποτε θυσιάζεται για να τον έχει και στον ΄Αλλο Κόσμο ο αφέντης του, μιά πράξη γνώριμη και στην Ελλάδα. Μαζί με άλλα ζώα θυσιάζει ο Αχιλλέας στην ταφή του Πατρόκλου και δύο από τους σκύλους του, και κόκκαλα σκυλιών βρεθήκανε σε μυκηναϊκούς μέσα τάφους. Άλλα ωστόσο ζώα, και συχνά πολύ στιβαρότερα, παίρνουν τη θέση του σκύλου.
Ανάμεσα στους Κορυάκ της Σιβηρίας σφάζεται ένας τάρανδος στην ταφή, για να τον έχει ο νεκρός στον ΄Αλλο Κόσμο.Οι Ταγκούλ της Μανιπούρ σκοτώνουν στην ταφή ένα βούβαλο, για ν΄ανοίξει τις πόρτες των Ουρανών με τα κέρατά του. Το πιό συνηθισμένο ζώο που θα οδηγήσει τον νεκρό ανάμεσα στους Ινδούς είναι η γελάδα. Σαν τους βοσκούς που περνούνε ποταμό, ο πεθαμένος θα της πιάσει την ουρά για να διαβεί τον ποταμό του θανάτου.( Η ίδια παράσταση συναντιέται στα πυραμιδικά κείμενα. Για να περάσει τα νερά που χωρίζουν τον θεϊκό του ξαναγεννημό από το θάνατο, ο Φαραώ Τέτι πιάνεται από την ουρά της γελαδόμορφης Μητέρας Θεάς Νουτ, που σιγουρεύει τον ξαναγεννημό του ). Είναι μιά ευλογία κιόλας για τον Ινδό, άν τη στιγμή που ξεψυχά αρπαχτεί από την ουρά μιάς γελάδας. Είναι φορές που η γελάδα προσφέρεται των βραχμάνων από τον ίδιο τον μελλοτάξιδο ή από το γιό του. Την ίδια, στην αρχή δουλειά είχε, φαίνεται, κ΄ η γελάδα anustarani, που τα μέλη της απιθώνουνταν πάνου στα μέλη του νεκρού και τα νεφρά της στα χέρια του, προσφορά για τους δύο σκύλους του θεού του θανάτου (Γιάμα).Τα ποτάμια που θα διαβεί, με τη βοήθεια της γελάδας, ο νεκρός, παρασταίνουνται μ΄ένα καλάμι πάνω στον τάφο. Τη γέφυρα του νεκρού, για τη μυθολογία των Σκανδιναυών, τη διαβαίνεις στα σίγουρα, άν έδωκες, ζώντας σου, στους φτωχούς μιά γελάδα. Τη γελάδα αυτή θα τη βρεις στο πολύφοβο πέρασμα να σε βγάλει αντίκρυ. Ο Γαλαξίας, ο γνώριμος δρόμος των ψυχών, λεγόταν στην Φρισλάνδη "Μονοπάτι της Γελάδας". Στη Σουηδία, τη Δανιμαρκία, τη Γερμανία και την Αγγλία, μιά γελάδα συνόδευε την κηδεία ίσαμε τα κοντινά μας χρόνια. Το πιό συχνό, ωστόσο ζώο που θα φέρει στον Αγύριστο τον νεκρό, είναι το ΄Αλογο, το πιό γρήγορο μεταφορικό και σ΄ετούτο τον κόσμο.
 |
| ανάγλυφο από Περσέπολη |
Οι σιβηριανοί Γιάκουτ σκοτώναν άλογα στο νεκρόδειπνο, για να πάει καβάλα τους ο νεκρός στον κόσμο των ήσκιων. Ανάμεσα στους Γκοντ, αυτόχθονη φυλή των Ινδιών, απιθώνουνται πάνου στα μνήματα ομοιώματα αλόγων από πηλό, που καβάλα τους ανεβαίνει η ψυχή στα ουράνια. Οι Μπιλ , πρωτόγονη κι αυτή εθνότητα των κεντρικών Ινδιών, στήνουν στην κορφή των λόφων πήλινα, για τον ίδιο σκοπό , ομοιώματα αλόγων. Μιά παράδοση ανάμεσα στους Κομάντσε ιστορεί για κάποιον φτωχό νεκρό, πως του θυσίασαν στην ταφή του ένα ξεπνοϊσμένο απ΄την αχάμνια του άλογο, μ΄ανάγλυφα τα κόκκαλα και με κρεμασμένα τ΄αυτιά, να πάει κι αυτός στον Άλλο Κόσμο καβάλα. και πως σε λίγες βδομάδες ξαναγύρισε ο νεκρός, καβάλα στο ζωντανό που του σφάξανε, για να γυρέψει φαί και να τους πεί τ΄αποτελέσματα της πολλής τσιγγουνιάς τους. πως οι θυροφύλακες του Παραδείσου δεν τον αφήσαν να μπει, σαν τον είδαν καβάλα σε τέτοιο ψοφίμι. Το συνήθιο παραείναι γνώριμο στους Ινδοευρωπαικούς λαούς, που φέρνουνε το ζώο τούτο στη Μικρασία, τη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Συχνά, ανάμεσα στους Ινδούς, την γελάδα την αντικατασταίνει το άλογο, "γιατί ξέρει το δρόμο που θα πάρει ο νεκρός για τον ουράνιο κόσμο".
 |
| Οι τέσσερις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης, πίνακας του Βίκτορ Βασνέτσωφ (1887). |
Στην κηδεία του Πατρόκλου ο Αχιλλέας ρίχνει στη φωτιά και τέσσαρα άτια. Σε μυκηναϊκό τάφο της Ναυπλίας βρέθηκε ο σκελετός ενός αλόγου. Πήλινα ειδώλια αλόγων, καβαλάρηδων κι αρμάτων, βρεθήκανε σ΄αρχαίους τάφους, ιδιαίτερα της Βοιωτίας και της Κύπρος. Μέσα σε τάφο της Περγάμου νοιαστήκαν να βάλουνε δίπλα στο άλογο και σπιρούνια. Στην ηρωολατρεία των Ελλήνων, συχνά ακούμε για θυσίες αλόγων, συχνά και σ΄επιτύμβια ανάγλυφα συναντιέται η εικόνα του αλόγου. Μαζί με τα φαντάσματα των πολεμιστών στο Μαραθώνα μπορούσε κανείς , μέσα στη νύχτα, ν΄ακούσει ή να δει και τα φαντάσματα των αλόγων της μάχης (Παυσ.1,32,4). Ο ΄Αδης λέγεται κλυτόπωλος και χρυσήνιος, η Περσεφόνη λεύκιππος, και το άλογο είναι στενό παρακόλουθο των χθονίων θεών, του Ποσειδώνα, που είναι ίππος και ίππιος, της Δήμητρας που λατρεύεται και με τη μορφή αλόγου, όσο και του Πλούτωνα ή ΄Αδη. Η παράσταση της Μητέρας Θεάς σα φοράδας ( από εξομοίωση με τον αλογόμορφο Ποσειδώνα που σμίγει μ΄αυτή) τονώνει το σύνδεσμο θανάτου και αλόγου. Στα ετρουσκικά ταφικά μνημεία συχνά παρουσιάζεται ο νεκρός να τραβά καβαλλάρης στον ΄Αδη. Από τον 3ο αιώνα ένα φτερωτό άλογο - un Pegase funeraire- παρουσιάζεται σε μιά ταφική υδρία της Αλεξάνδρειας, κι ο ίδιος πήγασος ξακολουθεί, στη ρωμαϊκή εποχή , να μεταφέρει τους αποθεωμένους νεκρούς στα ουράνια.Στην Αποκάλυψη του Ιωάννου, ο θάνατος έρχεται καβάλα σ΄ένα πρασινοκίτρινο άλογο, ίππον χλωρόν. ο Σατανάς, κληρονόμος των χθονίων θεών, παρασταίνεται, σε μέρη της Ελλάδας, καβαλάρης κι αυτός .κι ο νεοελληνικός Χάρος πηγαινοέρχεται στα μυρολόγια, καβάλα. Το μαύρο του άλογο, θυμίζει τους κυανότριχας ίππους του Πλούτωνα. και τους νεκρούς τους ανεβάζει κι αυτούς στ΄άλογό του. Οι Πέρσες θυσιάζουν άλογα πάνου στον τάφο του Κύρου στους Πασαργάδες.Ο Ηρόδοτος πληροφορεί για το θάψιμο αλόγων στην ταφή των Σκυθών. σε τάφους της Νοτιορωσσσίας βρεθήκανε άφθονοι αλογοσκελετοί και σε τάφο σκύθη αρχηγού, εδώ, βρεθήκανε λείψανα πάνου απο τετρακοσίων αλόγων.Το άλογο φέρνει και για τους αρχαίους Γερμανούς στον ΄Αλλο Κόσμο τους νεκρούς και καίγεται στην ταφή τους και τ΄άλογό τους.Το έθιμο μαρτυριέται από τάφους και της νεολιθικής ακόμη εποχής και συναντιέται στην Πολωνία, στη Γαλλία και αλλού της Ευρώπης. Αναφέρεται πως στην ταφή ενός αξιωματικού στις Treves το 1781, σφάχτηκε τ΄άλογό του και ρίχτηκε απάνου του μέσα στον τάφο. Λείψανο των εθίμων αυτών είναι, στις επίσημες κηδείες , το συνήθιο ν΄ακολουθά το άλογο του νεκρού σελοχαλινωμένο.
 |
| Το άρμα, στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας |
Οι νεκροί ιππεύουνε το άλογο, οι ζωντανοί το χρησιμοποιούν πιό πολύ για να σέρνει το δίτροχο όχημα, που, κι αυτό κάποτε μεταφέρει τον νεκρό στον ΄Αλλο Κόσμο. Στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας ο αποθεωμένος νεκρός ανεβαίνεισ τους ουρανούς μέσα σ΄ένα άρμα. Το να δει άρρωστος στον ύπνο του άρμα με δυό ή με τέσσερα άλογα, σημαίνει, για τους ΄Ελληνες, πως θα πεθάνει. Σε ταφικά μνημεία των Ετρούσκων ο νεκρός μεταφέρεται μ΄άρμα στον ΄Αδη. Οι ρωμαϊκές ταφικές στήλες, συχνές στη βόρεια Ιταλία, ξαναδίνουν με την ίδια βέβαια, σημασία, το παλιό ετούτου ετρουσκικό μοτίβο.κι όμοια, " σα βάζουν κοντά στο λείψανο μέσα στους τάφους μικρογραφίες αρμάτων από τερακότα, είναι σίγουρα, για να ευκολύνουν τον νεκρό στους μεταθανάτιους δρόμους"
( Cumont). Γαλάτες πολεμιστές θάβουνται, κάποτε, μέσα στα ζεμένα αμάξια τους ( που αντικατασταίνουνται παραπέρα, με ρόδες).Σ΄αρχαίους ελβετικούς τάφους ξαναβρίσκουνται ( κάτου από 'να τύμβο κ΄έξω από τον ίδιο τον τάφο) τ΄άρματα κ΄οι ρόδες. Είναι όμως, φορές που το τετράτροχο ή δίτροχο άρμα χρησιμεύει για φέρετρο κιόλας. Το λείψανο του νορβηγού βασιλιά Χάραλντ, απιθώνεται πάνου στο άρμα του, που θάβεται ζεμένο μέσα στο βουνό, που του γίνεται τύμβος. ύστερα του θυσιάζουν κ΄ένα παραπάνου άλογο, κι ο βασιλιάς Hring του δίνει τη σέλα του, για να πάει στη Βαλχάλα όπως πεθυμά, αρματηλάτης ή καβαλάρης. Είναι φορές που ο ίδιος ο τάφος παίρνει το σχήμα του άρματος , για νά' ναι το όχημα εκείνος.
 |
| Γρύπας αττικός κύλικας του 515-500 π.Χ |
Είναι, τέλος, φορές που κάποιο πουλί θα μεταφέρει την ψυχή στον ΄Αλλο Κόσμο.Οι Tho του Τογκίνου κολλούν φτερά καναρινιού στα ρούχα του νεκρού, για να πετά η ψυχή του πάνου από τα ρέματα που μπορεί να της κόψουν το δρόμο. Οι Κάσι σφάζουν, όταν πεθαίνει κανείς, ένα κόκορα, πιστεύοντας πως, στη συνήθειά του να σγαρλίζει το χώμα με τα νύχια του, ανοίγει το δρόμο της ψυχής για τον άλλο κόσμο. Οι Γιορούμπα κράζουν , τρεις φορές, με τ΄όνομά του τον νεκρό και τον εξορκίζουν να φύγει. και, για να ευκολύνουνε το μισεμό, του θυσιάζουν ένα πουλί, που χρησιμεύει για δικαίωμά του να διαβεί στον κόσμο των νεκρών, μα και σαν οδηγός του. Το βράδυ της ταφής οι Ιροκέζοι αμολούσανε πάνου από τον τάφο ένα πουλί, να ματαφέρει την ψυχή στον ουράνιο τόπο. Στη σαρκοφάγο της Αγίας Τριάδας, το άρμα του αποθεωμένου νεκρού το σέρνουν στον ουρανό δυό φτερωτοί γρύπες, ενώ από πάνου πετάει ένα πουλί, σύμβολο της ζωτικής ψυχής ή οδηγός τους. Ο γρύπας, σαν πουλί που μεταφέρει τον νεκρό, αντικατασταίνει τον νεκρικό Πήγασο στα ιταλικά ταφικά μνημεία. ΄Σ΄ένα τύπο της μεσογειακής αποθέωσης είναι, τέλος, ο αετός που μεταφέρει την ψυχή στις ουράνιες ζώνες.
Παναγή Λεκατσά
Η ΨΥΧΗ
εκδόσεις Καστανιώτη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου