ΠΑΝ-ΠΑΝΙΔΑ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

΄Ολοι γνωρίζουμε τις λέξεις χλωρίδα και πανίδα. Η χλωρίδα είναι το σύνολο των φυτών που συναντά κανείς σε μιά περιοχή και πανίδα είναι -αντιστοίχως- το σύνολο των ζώων, σε στεριά, αέρα και θάλασσα.( Σημειωτέον ότι και μεις οι άνθρωποι συμπεριλαμβάνομεθα στην πανίδα και είμαστε μέν έλλογα όντα, πλην όμως ζώα και συγκεκριμένα  θηλαστικά, έχοντας ελάχιστες διαφορές από τά άλλα συγγενή είδη των ανώτερων θηλαστικών ). Η λέξη πανίς ή πανίδα στην καθομιλουμένη, προέρχεται από τον αρχαίο γονιμικό τραγοπόδαρο Αρκαδικό Θεό Πάνα , που είναι ο αντίστοιχος μετέπειτα των Λατίνων Fauna (Faunus) . Η ετυμολογία του ονόματος- κατά κάποιους γλωσσολόγους-, προέρχεται εκ της ρίζας Πα, που σημαίνει περιποιούμαι, φυλάσσω  και εξ΄αυτού το πάομαι και λατινικά pasco, που σημαίνουν βόσκω. Βεβαίως όμως, σημαίνει και το Παν, τα πάντα, όσα η φύση περιέχει και που συνδέονται μεταξύ τους αποτελώντας αδιάσπαστη  ενότητα, αλλά και γενικότερα, το κοσμικό σύμπαν. Μας το αποκαλύπτει και ο πανάρχαιος Ορφικός ύμνος προς τον Πάνα , ο οποίος μας λέει:



 Τον Πάνα προσκαλώ τον ίσχυρόν, των ποιμενικόν το σύμπαν του κόσμου (το κοσμικόν σύμπαν) τον ούρανόν και την θάλασσαν και την γήν πού είναι βασίλισσα των πάντων, και το αθάνατον πυρ διότι αυτή είναι τα μέλη του Πάνος. Ελα εσύ πού είσαι μακάριος, πηδηχτής, πού τρέχεις γύρω. και κάθεσαι στον ίδιο θρόνο με τάς ώρας (τάς έποχάς) εσύ πού τα μέλη σου μοιάζουν με της γίδας, ό μανιακός, πού εύκολα ενθουσιάζεσαι και περνάς τη ζωή σου μέσα σε σπήλαια· εσύ υφαίνεις την άρμονίαν του κόσμου με παιχνιδιάρικο τραγούδι, εΐοαι ό βοηθός των φαντασμάτων και ό δημιουργός μεγάλων φόβων εις τους ανθρώπους· χαίρεσαι να είσαι στις πηγές με γιδοβοσκούς και βοίδοβοσκούς και βλέπεις μακρυά, είσαι κυνηγός, φίλος της Ηχους, καί χορεύεις μαζί με τις νύμφες παράγεις τα πάντα, είσαι πατέρας των πάντων, εσύ ό θεός με τα πολλά ονόματα είσαι κυρίαρχος του κόσμου, αύξητής (συντελείς εις την αύξησιν), φέρεις το φως, είσαι ό καρποφόρος Παιάν χαίρεσαι στα σπήλαια, υπερβολικά θυμώνεις, καί είσαι αληθινός (πραγματικός) Ζευς με κέρατα διότι εις εσένα στηρίζεται το άπέραντον δαπεδον της γης καί υποχωρεί το βαθύ ρεύμα του ακαταπόνητου πόντου.
καί ο Ωκεανός ελίσσεται γύρω από τ ην γήν μέσα στα νερά· καί το έναέριον μέρος (μερίδιον) της τροφής, πού είναι σπινθήρ ζωής εις τα ζωντανά καί το μάτι του ελαφρότατου πυρός επάνω από την κορυφήν διότι αυτά τα θεϊκά, πού είναι πολυποίκιλα, προχωρούν (κινούνται) δια των ιδικών σου εντολών συ μεταβάλλεις τάς φύσεις (την φυσικήν κατάστασιν) όλων τον πραγμάτων κατά τάς ίδικάς σου προβλέψεις καί τρέφεις το γένος των ανθρώπων εις τον άπέραντον κοσμον.
Άλλα βάδιζε (έλα) εις τάς ίερωτάτας σπονδάς συ ό μακάριος, πού είσαι γεμάτος από βακχικήν μανίαν. Ο ενθουσιώδης, καί δόσε να εχωμεν καλόν τέλος του βίου καί δίωξε την μανίαν του πανικού (τον μανιακον πανικόν) εις τη πέρατα της γης.

 

Το σπήλαιο του Πανός με τις νύμφες. Μιά άλλη "φάτνη" πολύ πριν αυτήν που ξέρουμε.

                                                     φωτό: Templar52, βικιπαίδεια.

Ο Πάνας ήταν προστάτης των κτηνοτρόφων, των κυνηγών και των αλιέων και ζούσε κυρίως σε σπήλαια μέσα στα δάση και στις ρεματιές. Εθεωρείτο γιός του Ερμή και της νύμφης Πηνελόπης, κατά τον ένα μύθο , κατά άλλον γιός του Ερμή και της Καλλιστούς ή του Διός και της Καλλιστούς ή του Ουρανού και της Γης.
Η πιό γνωστή παράδοση λέει πως η μητέρα του τον εγκατέλειψε μόλις τον είδε, γιατί ήταν τραγοπόδαρος , με κέρατα κατσικιού , μυτερά αυτιά και γενειοφόρος. ΄Ομως ο Ερμής, τον ανέβασε στον Όλυμπο, και με την άδεια του Διός τον έδωσε γι΄ανατροφή στις αρκαδικές Νύμφες.Μεγαλώντας λοιπόν στην φύση, ο περίεργος αυτός Θεός, έγινε προστάτης των κτηνοτρόφων , αλλά και των γεωργών, συνοδός του Διονύσου, λάτρης του κρασιού και της χαράς της ζωής.Ατελείωτες ώρες της ημέρας έπαιζε τον ποιμενικό αυλό του, την Σύριγγα, εκεί στ΄Αρκαδικά βουνά, δίνοντας τ΄όνομά του στην περιοχή που τότε , προς τιμήν του, λεγόταν Πανία, αντί για Αρκαδία.
΄Ηταν λοιπόν ένας φιλειρηνικός, θεός, διφυής , άνθρωπος και τράγος   , ποιμένας και μουσικός και λίαν ερωτύλος, που είχε την ατυχία, πολύ αργότερα να δαιμονοποιηθεί, με την επικράτηση της Χριστιανικής θρησκείας, η οποία έδωσε τα δικά του εξωτερικά χαρακτηριστικά στην μορφή του εκπροσώπου του σκότους. Μόνο μιά φορά ο Παν ,φαίνεται να μπλέχτηκε σε πόλεμο, για να βοηθήσει τους Αθηναίους , στη μάχη  του Μαραθώνα, εναντίον των Περσών . Και πώς έγινε  αυτό; ΄Οπλα δεν είχε ο αθώος βουκόλος, όμως ήταν Θεός, μην ξεχνάμε. ΄Αρχισε να βγάζει φοβερές κραυγές, επαναλαμβάνοντας το όνομά του ΠΑΝ,ΠΑΝ,ΠΑΝ και έτσι οι Πέρσες κατελήφθησαν από ΠΑΝ-ικό, και ετράπησαν σε φυγή.
Η θρησκεία του Πανός εξαπλώθηκε και σε άλλες χώρες, όπως στην Ιταλία και στην Αίγυπτο και άν και ισοπεδώθηκε στη συνέχεια, από την επικράτηση των νεώτερων θρησκειών, ωστόσο, μέχρι σήμερα, εμπνέει θαυμαστούς ζωγράφους και γλύπτες, που αφηγούνται με το πινέλο τους, πολλά στιγμιότυπα της γλεντζέδικης και άτακτης ζωής του.

Παν και νύμφη Σύριγξ,  Jacob Jordaens (1625

Ο Πάν παίζει την σύριγγα, Pan Piping - Sir Joseph Noel Paton

 από mystudios.com 

Παν και Σύριγξ ,  Nicolas Poussin

O Παν, όπως και άλλες θεότητες , που θα γνωρίσουμε στην συνέχεια ,στην ουσία αποτελούσαν προσωποίηση της φύσης  , η λατρεία της οποία βοήθησε στην διατήρηση μιάς υγιούς σχέσης  ανθρώπου - φύσης και επομένως, στην ανάπτυξη υψηλής  οικολογικής συνείδησης στους αρχαίους προγόνους μας. Σήμερα πιά, την συναντάμε, στα ελάχιστα μέρη του πλανήτη, που άφησε όρθια η λαίλαπα του δυτικού πολιτισμού .Επιλέξαμε ως πρώτο μας θέμα,  αυτή την μικρή αναφορά στην Πανίδα και στον Πάνα, προκειμένου να προβληματιστούμε λίγο , για τη διφυή φύση του .Μας λέει κάτι; Γιατί αυτό, το μισό ζώο και μισό άνθρωπος πλάσμα , θεωρήθηκε Θεός;  Πόσο ακραία βρίσκετε την πιθανότητα να είμαστε εμείς ο Πάν, χωρίς την θέωσή του; Δηλαδή  επί της ουσίας, ζώα κυριολεκτικά και μεταφορικά, ή μάλλον και ζώα και άνθρωποι,που ο μόνος τρόπος  να ξεφύγουμε από την κτηνώδη φύση μας ,να είναι η άνοδος στον ΄Ολυμπο, δηλαδή η φώτισή μας. ΄Οχι απαραίτητα η φώτιση με την μεταφυσική της έννοια, αλλά αυτή η επίγνωση πως έχουμε τραγίσια πόδια , κι΄ας μην τα βλέπουμε. Πως είμαστε ένα μ΄όλα αυτά που καταστρέφουμε, τα δάση, τις θάλασσες , τα πουλιά , τα ψάρια , τα ζώα και πως προορισμός μας είναι, να γίνουμε οι Θεοί αυτού του μικρού και μέγα- κόσμου, ποιμένες των άλλων όντων   και προστάτες ,διατηρώντας την αρμονία με τον  νου και την ψυχή, μετουσιώνοντας  το είναι μας ολόκληρο, ψυχή τε και σώματι, σε αυλό που θα ηχεί, με την πνοή του σύμπαντος.Ο Πάν ήταν Θεός  , γιατί απέκτησε αυτή την επίγνωση. Μετέλαβε τον λόγο (Ερμής) του Θεού και ανέβηκε στα επίπεδα του ουρανίου Ολύμπου. Αυτή η σκέψη- συνειρμικά- με οδηγεί στους πρωτόπλαστους και στον χαμένο κήπο της Εδέμ. Αλλ΄αυτό είναι μιά άλλη ιστορία, που θα την αφηγηθούμε στο προσεχές μέλλον.